والدین همیشه نگران تغذیه کودکانشان هستند. همیشه می خواهند بدانند چه مواد غذایی برای کودکشان خاصیت دارد و چه مواد غذایی مضر است. نوشابه هم یک از نوشیدنی هایی است که کودکان علاقه زیادی به آن دارند، ولی نمی دانند چه ضررهایی در آینده برای آنها خواهد داشت. از همین رو از یک متخصص کودکان و استاد دانشگاه خواستیم تا والدین را از مضرات مصرف نوشابه در کودکان آگاه کند.
 
1. مصرف بیش از حد نوشابه در رویش دندان‌های کودک که معمولا از ۶ تا ۸ ماهگی شروع می شود، تاخیر ایجاد می کند. نوشابه‌های گازدار به علت مواد قندی موجود در آنها چنانچه با غذاهای آماده مصرف شوند باعث چاقی کودکان می شود. اگر پایش رشد این کودکان بیش از حد طبیعی باشد، در معرض خطر دیابت یا بلوغ زوردرس قرار می گیرند، به خصوص که زمینه دیابت را داشته باشند. مصرف زیاد نوشابه برای کودکان علاوه بر اختلال در جذب کلسیم وتشدید پوسیدگی دندان باعث مشکلات گوارشی و ابتلا به چاقی می شود. فسفر موجود در نوشابه موجب اختلال در رشد کودکان و بروز بیماری راشیتیسم در آنها می شود. بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان یک بیماری مربوط به رشد استخوان هاست که در نوزادان و کودکان دیده می شود. اگر کودکی که کمبود ویتامین D دارد نوشابه مصرف کند، علائم نرمی استخوان در او مشاهده می شود.
 
2. اگر کودک در آغاز ۲ ماهگی شروع به راه رفتن بکند ممکن است انحنای استخوان های پا به صورت پرانتز مشاهده شود. در این بیماری استخوانهای کودک به دلایلی نرم باقی می ماند و این مسئله موجب خمیدگی و رشد ناقص استخوان ها می شود.
 
۳- انواع نوشابه های گازدار حاوی مقداری فسفر هستند که می توانند تعادل کلسیم و فسفر بدن را به هم بزند و باعث ایجاد اختلالات استخوانی می شود.
 
۴- مصرف زیاد نوشابه موجب افزایش چربی های نامطلوب در خون می شود به این دلیل که اسید فسفریک به نوشابه ها اضافه می کنند، موجب افزایش فسفر خون می شود و در فرایند جذب اختلال ایجاد می کند. قند موجود در نوشابه موجب بی اشتهای آنها می شود.
 
۵- مصرف نوشابه های گازدار برای کودکان به علت مواد قندی اکیدا ممنوع است زیرا علاوه بر مضراتی که دارند سبب دریافت مقدار کمتر غذا یا شیر مادر می شوند. این نوشابه ها هیچ ارزش غذایی ندارند. غذاها باید حاوی مواد پروتیدی و انوع ویتامین ها باشند ولی نوشابه های گازدار فاقد این گونه مواد هستند. به علت وجود گاز در نوشابه ها مصرف آنها در کودکان باعث نفخ درشکم می شود و معمولا مشاهده می کنیم که اغلب کودکان از نفخ شکم شکایت دارند.
 
۶- دندانها نیز مانند استخوان، از نوشابه‌ها در امان نیستند. قند فراوان موجود در نوشابه برای دندانها مضر است. نوشابه، علاوه بر قند، حاوی موادی است که برای دادن طعم و رنگ به آن اضافه شده و می تواند موجب فرسایش و تخریب مینای دندان شود. به علاوه، اسیدیته بالای نوشابه هم منجر به فرسایش شدید مینای دندان می شود.
 
۷- مینای دندان های شیری بیش از دندان‌های دائم آسیب پذیر است و در معرض نوشابه خیلی زود تخریب می شود. از آنجا که مهم ترین عامل در سخت شدن مینای دندان، رعایت رژیم غذایی صحیح است، مصرف مداوم نوشابه باعث می شود مینای دندان کودک، سختی لازم را نداشته باشد و به طور مداوم در معرض پوسیدگی قرار بگیرد. برای همین است که توصیه می شود نوشابه حتما با نی مصرف شود تا تماس بین نوشابه و دندانها به حداقل برسد. به علاوه، باید حتما بعد از مصرف نوشابه دهان را با آب شست تا خطر پوسیدگی دندان کاهش پیدا کند.
 
۸- مصرف نوشابه در کودکان نیز باعث سوء تغذیه می شود چون مصرف نوشابه جلوی اشتهای کودکان را می گیرد و به این ترتیب مانع رسیدن مواد مغذی به بدن و در نتیجه سوء تغذیه می شود. کودکان زمانی که به نوشابه دسترسی داشته باشند، نوشابه را به شیر و میوه ترجیح میدهند و میزان فسفر، منیزیم، کلسیم، پروتئین و ویتامین دریافتی آنها با افزایش مصرف نوشابه ها کاهش پیدا می کند. مصرف نوشابه در کودکان سبب بی میلی آنها نسبت به استفاده از غذاهای مقوی می شود و در نتیجه مصرف نوشابه کودکان را دچار مشکلات عدیده جسمانی می کند.
 
9- اسید فسفریک موجود در نوشابه های گازدار باعث برداشتن یون کلسیم از استخوان ها می شود و پوکی استخوان را سبب می شود. مصرف زیاد نوشابه و دیگر نوشیدنی های شیرین گازدار در دوران کودکی، خطر ابتلا به چاقی را افزایش میدهد.
 
۱۰- طبق تحقیقاتی که صورت گرفته کودکانی که بیش از حد از این نوع نوشیدنی ها استفاده می کنند، علاوه بر اضافه وزن در معرض افزایش فشارخون، دیرتر هضم شدن غذا، پوسیدگی دندان و پوکی استخوان و از این دست بیماری ها می شوند. در نوشابه رنگ، اسانس و قند وجود دارد که مضرات زیادی برای مصرف کنندگان دارد.
 
با توجه به مضرات نوشابه های گازدار باید به دنبال جایگزین باشیم. یکی از این جایگزین ها دوغ است که می توان به جای نوشابه از آن استفاده کرد. این نوشیدنی سالم و مفید تامین کننده یک چهارم نیاز روزانه کلسیم و حاوی ویتامین است. البته دوغ بهتر است بدون گاز و کم نمک باشد. در تابستان برای رفع تشنگی، شربت آبلیمو نیز گزینه خوبی است و با کمی حوصله و صرف کمترین هزینه می توانید یک نوشیدنی خنک و بهداشتی برای خود تهیه کنید. مصرف شربت خاک شیر هم در تابستان برای رفع عطش و جلوگیری از گرمازدگی توصیه می شود. شربتهای عرقیات گیاهی نیز جایگزین بسیار خوبی برای نوشابه ها در گرمای تابستان است. خوب است بدانیم که بیماریها یک شبه به وجود نمی آید بلکه طی سالها بر اثر پیروی از رژیم های غذایی نامناسب، ایجاد می شود. بنابراین سعی کنید مصرف نوشابه های گازدار را به حداقل برسانید و در عوض به نوشیدن آب و آب میوه های طبیعی روی آورید.
 
می توان آب میوه های طبیعی و خالص که از میوه های مجاز به روش بهداشتی در منزل تهیه شده باشند را از اواسط ماه هشتم به بعد در حد ۳۰ تا ۶۰ سی سی در روز به کودک داد، ولی باید توجه داشت آبمیوه هم به میزان لازم به کودک داده شود. استفاده شیرخوار از مقادیر زیاد آب میوه ممکن است سبب اسهال یا کاهش اشتهای او به غذا و حتی شیر مادر شود.
 
منبع: آشپزی و تغذیه کودکان، فاطمه تقدسی‌نیا، نوید حکمت، چاپ دوم، قم، 1396